De link tussen technologie, comfort, vervreemding van het goede leven en stoïcijnse training
Vanmorgen las ik een interessant artikel, of beter gezegd ‘essay’, geschreven door Tom Grosfeld, getiteld ‘Niets meer zelf doen. Vervreemd van het goede leven’. Graag deel ik een aantal inzichten uit zijn essay en verbind deze met mijn eigen bevindingen over meer aanwezig zijn, veerkracht en deconnectie."
Grosfeld schetst eerst de context van onze (digitale) verwenmaatschappij, waarin comfort en gemak centraal staan. We kunnen vrijwel alles regelen, zittend achter een scherm, zonder fysieke inspanning. Denk aan online shoppen, het boeken van een reis met een paar muisklikken, of het gebruik van domotica. Zelfs mentaal hoeven we minder inspanning te leveren, door bijvoorbeeld passief series te binge-watchen of teksten te laten redigeren en vertalen door tools zoals ChatGPT.
Deze technologische vooruitgang heeft ertoe geleid dat we nauwelijks nog gewend zijn om te ploeteren en te zwoegen. “Efficiëntie en een wrijvingsvrij leventje zijn de norm geworden. Technologie zorgt voor een frictieloos leven, waarin vrijwel alles binnen handbereik ligt zonder dat er veel moeite voor nodig is."
Zelfs de keuzevrijheid laten we over aan algoritmes. Zo stelt Netflix je automatisch de volgende serie voor, waardoor je er niet meer over hoeft na te denken. Dit doet me denken aan de filter bubble waarin je vertoeft, en aan het algoritme dat bepaalt wat je op je sociale media te zien en te lezen krijgt. Zelf keuzes maken brengt een zeker risico met zich mee, en dat willen we onbewust vermijden. Maar onzekerheid is de prijs die we betalen voor ons bewustzijn, aldus Erich Fromm. Tegelijkertijd is dat precies wat ons mens maakt.
Grosfeld noemt dit ‘de belofte van technologie’: de mens bevrijden van 'lasten' als vrijheid, autonomie, zelfonderzoek en verantwoordelijkheid. Lichamelijke en cognitieve inspanning worden ingeruild voor gemak, waardoor onze vaardigheden eroderen en we er ook minder verwerven. Hij stelt dat onze betrokkenheid bij de dingen die we doen daarmee verdwijnt, en dat ervaringen nauwelijks nog beklijven. Dit deed me denken aan de verzuchting naar kicks, aan bucketlists en aan het zoeken naar steeds extremere ervaringen die ons het gevoel geven dat we écht leven, in contrast met het virtuele leven dat zich afspeelt tussen een scherm en een overbelast brein.
En hoewel de mens een belichaamd wezen is, maakt digitale technologie het hem bijna onmogelijk om dat lichaam ook daadwerkelijk te gebruiken, iets dat Grosfeld ‘ontlijving’ noemt. Als voormalig mindfulness-trainer ben ik er getuige van dat ons lichaam juist de ‘interface’ is met het hier en nu. Het lichaam kan immers nergens anders zijn dan in het heden. Meer ‘inlijving’ - om in dezelfde terminologie te blijven - , is net de manier om meer aanwezig te zijn, het leven meer te beleven en meer ‘betrokken’ te zijn bij onze ervaringen.
Grosfelds visie is dat activiteiten en praktijken die inspanning vereisen en betrokkenheid opleveren, lichamelijk of geestelijk, weer centraal zouden moeten staan. Technologie moet in dienst staan van dat ideaal, zegt hij, wat in de praktijk neerkomt op het aanmoedigen of dwingen van techbedrijven en programmeurs om producten en diensten te ontwerpen die onze betrokkenheid vergroten, een beroep doen op onze vaardigheden, uitnodigen tot zelfreflectie en ons zelfstandig laten nadenken en beslissen om zo minder te vervreemden van wat een goed leven is.
Tenslotte deel ik nog graag één van de 25 Change Hacks uit mijn boek “Survivalgids voor tijden van verandering” die hier perfect bij aansluit: de ‘stoïcijnse training’’ ook bekend als ‘wintertraining’.
De winterperiode zou voor soldaten in het Oude Griekenland een tijd van ontspanning moeten zijn aangezien er gewoonlijk geen oorlog werd gevoerd. Toch bleven ze hun lichaam uitdagen door intense inspanningen om zo hun vaardigheden aan te scherpen en hun fysieke en mentale veerkracht te trainen.
De Oude Grieken geloofden dat zichzelf blootstellen aan vrijwillige ontberingen in tijden van comfort, dé manier was om veerkracht te trainen en voorbereid te zijn op moeilijke tijden en tegenspoed. Bovendien trainden ze op die manier ook mentale rust en gelijkmoedigheid, wat bijdraagt aan het vaardig omgaan met stressvolle situaties.
De Oude Grieken hadden gelijk. Elke keer dat je met succes de confrontatie aangaat met dingen en situaties die moeilijk of zwaar zijn, vergroot je je veerkracht en zelfvertrouwen, wat je in de toekomst van dienst zal zijn.
Wintertraining kan ook duidelijk maken dat situaties die je als onaangenaam catalogeert, jou niet noodzakelijk ongelukkig hoeven te maken. Denk maar aan een overvolle trein waarin je de hele rit recht moet blijven staan tussen zwetende medereizigers. Je kunt dit zien als een kleine uitdaging om ontspanning te vinden te midden van de spanning. Waarbij je dan misschien ook tot het besef of de ervaring kunt komen dat wat je als aangenaam bestempelt jou niet noodzakelijk (langdurig) gelukkig maakt …
De boodschap is om jezelf meer proactief uit te dagen, jezelf wat meer te ‘harden’. Niet alleen om veerkrachtiger te worden maar om ook nieuwe vaardigheden te ontwikkelen. En zoals Grosfeld het stelt, door fysieke en mentale inspanning niet uit de weg te gaan, kunnen we meer betrokkenheid ervaren bij de dingen die we doen en zo dichter bij de essentie van de ervaring komen.
Door aan wintertraining te doen, leren we meer in het moment aanwezig te zijn en voelen we het leven zoals het werkelijk is, zonder extreme kicks te hoeven opzoeken.
Daag jezelf lichamelijk en mentaal geregeld uit door “micro-uitdagingen” aan te gaan die je uit je comfortzone halen. Denk aan het nemen van een koude douche, wandelen in de regen, een dag zonder smartphone doorbrengen, iets wat niet werkt of stuk is zelf proberen te herstellen of eens een maaltijd overslaan.
Welke micro-uitdaging ga jij aan?
Een keynote over Omgaan met verandering? Neem contact op met Speakersbase!
Comments